Σάββατο – Κυριακή 22 – 23 Μαΐου 2021
Πρώτος Σταθμός Οινομουσείο στην Ερήμη https://www.cypruswinemuseum.com/
Ξεκινήσαμε την εκδρομή μας με τη συγκέντρωση όλων των συμμετεχόντων στις 8.30 το πρωί στον χώρο στάθμευσης του πολυκαταστήματος Jumbo (Mac Donald’s) στον πρώτο κυκλικό κόμβο από την Πάφο (τελευταίος κυκλικός κόμβος από Λευκωσία). Μόλις μαζεύτηκε η πρώτη ομάδα, ξεκίνησε με τον Σομελιέ Χάρη Στυλιανίδη για να κατευθυνθεί προς την Ερήμη (ώρα αναχώρησης 8.45) και το Οινομουσείο της Έρημης. Στον χώρο του μουσείου είχαμε την ευκαιρία να ξεναγηθούμε στην ιστορία του κρασιού στην Κύπρο και να μας μιλήσει ο υπεύθυνος για το μουσείο και τον πολιτισμό που πηγάζει μέσα από την Ιστορία του κρασιού. Στο μουσείο μπήκαμε σε ομάδες των 10 με 12 ατόμων και έτσι ολοκληρώθηκε η ξενάγησή μας στο Μουσείο με το κέρασμα της Κουμανταρίας και την ιστορία της Κουμανταρίας στο νησί μας. Η δεύτερη ομάδα ξεκίνησε με μισή ώρα καθυστέρηση από την πρώτη ομάδα. Μία πρώτης τάξεως ολική εμπειρία για το Κυπριακό αμπελώνα, την Ιστορία, την Παράδοση και την ανέλιξη του Κυπριακού κρασιού διαμέσου των αιώνων. Στο Μουσείο παρουσιάζονται τα διάφορα στάδια της παραγωγής και της κατανάλωσης κρασιού, μαζί με τις διάφορες χρήσεις του κρασιού μέσα από ποικίλους τρόπους. Αρχαία βάζα και δοχεία, μεσαιωνικά δοχεία πόσης, παλιά έγγραφα και εργαλεία φανερώνουν τις κοινωνικές, οικονομικές και συμβολικές πτυχές της παραγωγής κρασιού.
Ο Κυπριακός Αμπελώνας και η Κυπριακή Οινική παράδοση χρονολογείται εδώ και 6000 χρόνια και θεωρείται ένας από τους αρχαιότερους και μοναδικούς στο κόσμο, καθώς η επιδημία της Φυλοξέρας που κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου αμπελώνα τον 18ο αιώνα, είχε αφήσει το Κυπριακό Αμπελώνα άθικτο (Phyloxera free) και μαζί με τη Χιλή είναι οι μόνες χώρες στις οποίες βρίσκονται αυτόριζοι αμπελώνες.
Ήταν στο νησί της Αφροδίτης όταν –σύμφωνα µε το θρύλο– ο θεός Διόνυσος, γοητευμένος από το κάλλος της θεάς, της δίδαξε την τέχνη της καλλιέργειας και της οινοποιείας. Ήταν εκεί που πρωτοεμφανίστηκε το κρασί μαζί µε τη θεά του έρωτα και της ομορφιάς. Απέναντι στον παραπάνω μύθο υπερέχει, ωστόσο, η πραγματικότητα που «ταξιδεύει» τη μακρά οινοποιητική παράδοση του νησιού χιλιάδες χρόνια πίσω, µε την ιστορία της γλυκιάς Κουμανταρίας –του παλαιότερου σε ηλικία κρασιού στον κόσμο που παραμένει σε παραγωγή– να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή. Η ιστορία της χρονολογείται από τις Σταυροφορίες του 12ου αιώνα, έχοντας ως πρωταγωνιστές τον Ριχάρδο τον Λεοντόκαρδο και τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη, στους οποίους οφείλει και το όνομα της: «Grande Commanderie» λεγόταν η περιοχή που ανήκε στους ιππότες και στην οποία ξεκίνησε η αρχική παραγωγή του κρασιού. Το 1224, στον πρώτο καταγεγραμμένο οινικό διαγωνισμό, η Κουμανταρία απέσπασε το πρώτο βραβείο, µε το βασιλιά Φίλιππο-Αύγουστο της Γαλλίας να της αποδίδει το χαρακτηρισμό «Απόστολο των Οίνων» και να δίνει εντολή στον ποιητή της αυλής να συνθέσει έναν παιάνα ως φόρο τιμής στις εξαιρετικές της ιδιότητες.
Πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα κοντά στο χωριό Ερήμη μαρτυρούν, μάλιστα, πως η Κύπρος ήταν η πρώτη οινοπαραγωγική χώρα στην Ευρώπη, µε την τέχνη της οινοποιίας να επεκτείνεται στη συνέχεια και σε άλλους μεσογειακούς πολιτισμούς, ενώ η ευρωπαϊκή λογοτεχνία, από την αρχαιοελληνική ποίηση έως τα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, βρίθει αναφορών, όπου ο κυπριακός οίνος εμφανίζεται ως πρώτη επιλογή για τον εορτασμό ειδικών περιστάσεων. Για εκατοντάδες χρόνια, το κυπριακό κρασί εξαγόταν σε ολόκληρη την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, ωστόσο κατά τα 300 χρόνια της οθωμανικής κατοχής η οινική παραγωγή εξασθένισε σε μεγάλο βαθμό, εξαιτίας των υψηλών φόρων και των θρησκευτικών περιορισμών. Το 1844, όταν οι Οθωμανοί έφευγαν και οι Βρετανοί έπαιρναν τη θέση τους, ιδρύθηκε η πρώτη μεγάλη ιδιωτική οινοποιεία από την οικογένεια Χατζηπαύλου (ETKO), ενώ λίγα χρόνια μετά ιδρύθηκαν και άλλες μεγάλες εταιρείες, που συλλογικά έγιναν γνωστές ως οι Μεγάλες Τέσσερις (Big Four). Αρχικά, οι εν λόγω εταιρείες παρήγαγαν επιτραπέζιο οίνο, μπράντι και σέρι, τα οποία εξήγαγαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ακόμη και στη Ρωσία, μέσα σε δεξαμενόπλοια – µία πρακτική που δεν βοήθησε την οινοπαραγωγική φήμη της Κύπρου.
Δεύτερος Σταθμός: Οινοποιείο Ζαμπάρτα
Η πρώτη ομάδα ξεκίνησε η ώρα 9.45 από το Οινομουσείο προς το οινοποιείο Ζαμπάρτας στον Άγιο Αμβρόσιο οπού μας περίμενε ο ιδιοκτήτης της μικρής βιοτεχνίας (κ. Μάρκος Ζαμπάρτας, οινολόγος, οινοπαραγωγός) που μας ξενάγησε στους χώρους της βιοτεχνίας και μας μίλησε για την ιστορία του κρασιού στην Κύπρο και τι πρέπει να διακρίνουμε σε ένα κρασί. Ακολούθησε γευσιγνωσία για να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε το κύκλο μας σε σχέση με τα κρασιά. Γιός του «Πατέρα των Γηγενών Ποικιλιών» Άκη Ζαμπάρτα, ο Μάρκος Ζαμπάρτας έχει δημιουργήσει ένα πανέμορφο μικρό οινοποιείο, και με την καθοδήγηση του Άκη αλλά και τελειώνοντας οινολογία στη Μελβούρνη, συγκαταλέγεται στη ελίτ των Κυπρίων παραγωγών. Μία ξενάγηση που επικεντρώθηκε όχι μόνο στα κρασιά του Οινοποιείου αλλά και στο πώς ανακαλύφθηκαν οι γηγενείς ποικιλίες που σήμερα δεσπόζουν στις καλύτερες οινικές λίστες. Συνέχισε η δεύτερη ομάδα με μισή ώρα καθυστέρηση.
Τρίτος προορισμός
Η πρώτη ομάδα αναχώρησε στις 11.15 από το Οινοποιείο Ζαμπάρτας και κατευθύνθηκε προς το Όμοδος και στο Οινοποιείο Λινός. Το Οινοποιείο Λινός είναι μία μικρή οικογενειακή επιχείρηση στο Όμοδος η οποία συνεργάζεται με το Υπουργείο Παιδείας και παραχωρεί τις εγκαταστάσεις τους στη νεοσύστατη σχολή Οινολογίας του Γυμνασίου Ομόδους για την εκπαίδευση των οινολόγων και των μαθητών που τους ενδιαφέρει η τέχνη του κρασιού στην Κύπρο. Ο κ. Γιώργος Ηροδότου μας ξενάγησε στους χώρους του Οινοποιείου και είχαμε τη δεύτερη γευσιγνωσία της ημέρας.
Σχολή Αμπελουργίας και Οινοποιείας στο όμοδος
Στη συνέχεια, επισκεφθήκαμε τη Σχολή Ομόδους όπου ο υπεύθυνος του κλάδου Αμπελουργίας και Οινοπαραγωγής, κ. Πάμπος Παπαδόπουλος, μαζί με τη Διευθύντρια της Σχολής Ομόδους, κα Μυρτώ Πουαγκαρέ, μας φιλοξένησαν στους χώρους της Σχολής Ομόδους με ξενάγηση σε σχέση με τα επιτεύγματα της Σχολής και επίσκεψη των εκδρομέων στον νεαρό αμπελώνα της Σχολής. Ακολούθησε ξενάγηση στο χωριό Όμοδος και στα παλιά οινοποιεία του χωριού.
Βράδυ Σαββάτου
Στις 7.30 το απόγευμα έγινε παρουσίαση των δράσεων από τον Πρόεδρο του ACPELIA στο ξενοδοχείο και ακολούθησε το γεύμα, κλείσαμε τη βραδιά μας με ποτό γνωριμίας και δραστηριότητες στον πρώτο όροφο του ξενοδοχείου.
Κυριακή – ημέρα της Κουμανταρίας
Αναχωρήσαμε όλοι μαζί στις 10 το πρωί για το Οινοποιείο Μέναργος στο Μονάγρι. Προγονική Παρόρμηση, δημιουργικότητα, μεράκι και βιολογική μνήμη. Ο οινοποιός και ιδιοκτήτης κ, Νίκος Αριστείδου μπορούμε να πούμε στην κυριολεξία ότι γεννήθηκε μέσα στο αμπέλι. Προερχόμενος από οικογένεια γεωργών από το Μονάγρι, ένα από τα κρασοχώρια της Επαρχίας Λεμεσού μυήθηκε από μικρή ηλικία στην τέχνη της αμπελοκαλλιέργειας και της παρασκευής κρασιού. Στο Οινοποιείο έγινε γευστολόγηση Κουμανταρίας και Μοσχάτου που παράγονται από το οινοποιείο Μέναγρος και που δίκαια ονομάζονται η χρυσή κουμανταρία της Κύπρου. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε «τυφλή» γευστολόγηση κρασιών στο πλαίσιο της δραστηριότητας του προγράμματος Another Way, όπου συμμετέχουμε ως εταίροι. Στις 12 αναχωρήσαμε για το Μουσείο Κουμανταρίας στη Ζωοπηγή. Το μουσείο Κουμανδαρίας βρίσκεται στη Ζωοπηγή, ένα χωριό στην καρδιά της καθορισμένης περιοχής της Κουμανδαρίας. Σύμφωνα με την ξενάγηση που πραγματοποιήθηκε στον χώρο, η δημιουργία του Μουσείου βασίστηκε στην ύπαρξη του συνεργατικού οινοποιείου Κουμανδαρίας της Ζωοπηγής, που ιδρύθηκε το 1940 (ακόμα είναι ενεργό), γύρω από το οποίο το μουσείο κτίστηκε. Το κτήριο που ολοκληρώθηκε το 2010 θεωρείται ένα καλό παράδειγμα της σύγχρονης κυπριακής αγροτικής αρχιτεκτονικής. Τα εκθέματα καταλαμβάνουν 4 στοές και είναι οργανωμένα ανά χρονολογικές περιόδους. Μέσα από πολλά αντίγραφα κυπριακών αρχαίων δοχείων κρασιού, πινάκων, εικόνων και οπτικών μέσων, παρουσιάζεται η ιστορία της Κουμανδαρίας μαζί με τις πτυχές της καθημερινής ζωής, της τέχνης και του κυπριακού οινικού πολιτισμού. https://www.cyprushighlights.com/wp-content/uploads/2014/08/koumandaria.pdf
Στις 2 το μεσημέρι είχαμε το γεύμα μας στον εκδρομικό χώρο της Αγίας Παρασκευής όπου και απολαύσαμε τη φύση. Ώρα για συζήτηση και εμπειρίες σε σχέση με την διήμερη εκδρομή μας.
Αξιολόγηση των Δράσεων από τους συμμετέχοντες
Το ερωτηματολόγιο το απάντησαν 30 από τους συμμετέχοντες (ζητήθηκε από όλους και μέχρι την Τετάρτη 26 Μαίου που έγινε η ανάρτηση είχαν απαντήσει οι 30). Οι απαντήσεις τους δείχνουν τον ενθουσιασμό που επικρατούσε στο διήμερο